مسجد حضرت آیت الله شفیعی اهواز

حضرت آیت‌الله سید علی شفیعی در بیست و سومین جلسه سومین دوره تفسیر قرآن که شامگاه گذشته ۲۲ مردادماه برگزار شد، به تفسیر سوره کوثر پرداخت و گفت: شاید از جهتی بتوان گفت مختصرترین سوره قرآن سوره کوثر است که به استثنای آیه شریف «بسم‌الله الرحمن الرحیم» دارای سه آیه است.

وی گفت: همه مفسران درباره عظمت این سوره بحث کرده‌اند و گفته‌اند که این سیزدهمین سوره نازل شده بر پیغمبر(ص) است و در ترتیب سوره‌ها سوره صد و هشتم است. سوره کوثر مکی است و همه علما و عظما بر مکی بودن آن تأکید کرده‌اند. با این وجود، چند نفر از افرادی که مذهبشان شیعه نیست گفته‌اند که این سوره مدنی است که دلیل و حجتی بر حرفشان نیست. همین که این سوره، سیزدهمین سوره نازله بر پیامبر(ص) است، دلیل بر این است که این سوره مکیه است. 

حضرت آیت‌الله شفیعی به بیان معنای آیه نخست این سوره پرداخت و گفت: در اول این سوره می‌خوانیم: «إنا أعطیناک الکوثر» ای پیامبر(ص) ما کوثر را به تو عطا کردیم. سؤالی اینجا مطرح است که خداوندی که واحد و احد است چرا می‌فرماید: «إنّا» یعنی ما؟ چنانکه می‌دانیم ما برای جمع است. جواب این است که هرگاه خداوند متعال بخواهد چیزی را همراه با قدرت بیان کند، «إنّا» (ما) می‌گوید. یعنی مفرد را حکم جمع می‌دهد. به عبارتی وقتی می‌فرماید: «إنا اعطیناک الکوثر» یعنی ما با قدرت کوثر را به تو عطا کردیم. در آیات دیگری نیز از «إنّا» استفاده کرده است.

مؤلف کتاب بیان و تبیان در علوم قرآن ادامه داد: این خط‌ مشی سلاطین روزگار هم بوده است که وقتی می‌خواهند چیزی را با قدرت بیان کنند، می‌گویند: «ما گفتیم»، «ما این چنین مقرر کردیم». خداوند متعال نیز بر اساس خط‌ مشی موجود میان مردم، می‌فرماید: «إنا أعطیناک الکوثر».

وی در بیان معنای «کوثر» با بیان اینکه عمده مطلب در این سوره کلمه «کوثر» است، اظهار کرد: کثیر را «کوثر» می‌گویند؛ البته نه هر کثیری. کوثر یعنی چیز بسیار زیاد و بسیار کثیر؛ بی‌حد و حصر. بنابراین، کوثر از کثیر بالاتر است. کثیر به معنای فراوان است؛ اما کوثر به معنای بسیار فراوان است. کوثر نوعاً در فراوان‌های خیر و مثبت به کار می‌رود. بنابراین شر کثیر را کوثر نمی‌گویند. 

این عالم دینی ادامه داد: از یکی از مفسران قدیم سؤال شد که روایتی می‌گوید: کوثر نهری در بهشت است؛ اما شما آن را خیر کثیر تفسیر می‌کنید. پاسخ داد: آن کوثر که نهری در بهشت است هم جزء خیر کثیر است و منافاتی با آن تفسیر ندارد. نهر آبی که مؤمنان از آن سیراب می‌شوند نیز خیر کثیری است که خداوند به پیغمبر(ص) عطا کرده است و به همین دلیل در روایات است که دشمنان اهل‌بیت(ع) از کوثر آب نمی‌نوشند. یعنی پیداست که این کوثر حتی اگر نهر آبی در بهشت باشد، خداوند آن را به اهل‌بیت(ع) عنایت فرموده است.

حضرت آیت‌الله شفیعی گفت: ادامه سوره می‌فرماید: «فصل لربک و أنحر» ای رسول‌الله(ص) به شکرانه این نعمت نماز بخوان و شتر نحر کن. نامی از شتر در این آیه نیست؛ ولی چون «نحر» مخصوص شتر است، این معنا گفته می‌شود. گاو و گوسفند را سر می‌برند، اما شتر را نحر می‌کنند و آن چنین است که خنجر یا ابزاری تیز در گودی گردن شتر فرو می‌کنند.

وی در خصوص آیه پایانی این سوره؛ «ان شانئک هو الابتر» اظهار کرد: همانا دشمن تو خود ابتر است. ابتر یعنی دنباله بریده. از آن دوره به پیامبر(ص) اسلام «ابتر» می‌گفتند؛ چون پسر نداشت. اعراب جاهلی و مشرکین دختر را به حساب نمی‌آوردند و چون پیامبر(ص) پسر نداشت به او دنباله بریده یا بی‌نسل می‌گفتند و دل خود را خوش می‌کردند که اگر پیامبر(ص) از دنیا برود دیگر نسلی ندارد که نبوت او را دنبال کند. 

این عالم دینی خاطرنشان کرد: وقتی یکی از مشرکان پیامبر(ص) را ابتر خواند، همان موقع سوره «کوثر» بر ایشان نازل شد: یا رسول‌الله(ص) دشمن تو (شانئک) خود ابتر است. پیامبر با آنکه پسر نداشت اما خداوند به ایشان خیر کثیر بخشید؛ گسترش اسلام، گسترش اخلاق نبوی از مصادیق خیر کثیر است و امامت و ولایت از ایشان پدید آمد و تا امروز ادامه دارد و از طرف دیگر مشرکان پیامبر خود بی‌نام و بی‌نسل شدند. بنابراین آیه «ان شانئک هوالابتر» معجزه بسیار بسیار بزرگی است که از دین اسلام به دست ما رسیده است.