مسجد حضرت آیت الله شفیعی اهواز

حضرت آیت‌الله سید علی شفیعی در بیست و هفتمین جلسه تفسیر خود که شب گذشته ۳۱ مردادماه در مسجد آیت‌الله شفیعی برگزار شد، به بیان تفسیر سوره «همزه» پرداخت و گفت: این سوره، سوره صد و چهارم قرآن مبارک است و به حسب ترتیب نزول بر پیغمبر خدا(ص)، سوره سی و دوم قرآن است.

این سوره دارای ۱۵۲ حرف، ۳۷ کلمه و ۹ آیه است. سوره بعد از آیه «بسم الله الرحمن الرحیم» می‌فرماید: «ویل لکل همزهٍ لمزه» کلمه «ویل» در مقام خشم و غضب بیان می‌شود و در این آیه به معنی این است که وای و مرگ باد با هر شخص همزه و لمزه.

معنای «همزه» و «لمزه» 

مفسران در بیان معنای «همزه» و «لمزه» مطالب زیادی مطرح کرده‌اند این دو کلمه دو معنای نزدیک به هم دارند؛ «همزه» به معنی انسانی است که بدزبان است. انسان باید ادب را رعایت کند. درس‌های اخلاقی این سوره این جا است. آیه می‌‌فرماید: وای بر انسانی که بدزبان است. «لمزه» نیز به معنی عیب‌جو است؛ برخی گفته‌اند «لمزه» کسی را می‌گویند که مسائلی را که به واقع عیب نیستند، بیان می‌کند، از افراد انتقاد می‌کند که این عمل را مرتکب شده‌اند، در حالیکه عمل، عمل خوبی است.

بنابراین «همزه» به معنی بدزبان و «لمزه» یعنی کسی که به قصد تحقیر و توهین دیگران از آنها عیب‌جویی می‌کند. این صفت اخلاقی بسیار بدی است که انسان در مجلسی به شخصی چیزی بگوید که او را تحقیر و خوار کند. قرآن در این سوره که از سوره‌های نخست است می‌خواهد مردم را از این صفات اخلاقی بد دور کند. «وای بر هر انسان بدزبان عیب‌جو».

آنانکه به جای ادب اخلاقی همواره در حال شمارش ثروت خود هستند

«الذی جمع مالاً وعدّده»: وای بر آن انسانی که به جای ادب کلام، بدزبانی می‌کند و از دیگران عیب‌جویی می‌کند و مشغول جمع مال و شمارش آن است. چنین انسان‌هایی به جای ادب اخلاقی، همواره در این فکر هستند که چقدر سرمایه و پول دارند که نمونه بارز آن امروز کسانی هستند که همه هم و غمشان این است که چقدر پول و سرمایه دارند، چقدر در بانک پول ذخیره کرده‌اند.

چرا پول‌ها را می‌شمارند؟ «یحسب أنّ ماله أخلده» گمان می‌کند این پول‌ها او را در دنیا دائمی می‌کند و هر چه بیشتر شود، باعث بقا و دوام او می‌شود. گمان می‌کند این پول‌ها او را حفظ می‌کنند. قرآن می‌فرماید: «کلّا» هرگز پول انسان را حفظ نمی‌کند. «لینبذن فی الحطمه»: چنین انسانی که بدزبان و عیب‌جو است و همه هم و غمش جمع و شمارش مال است در آتش پرتاب می‌شود.

ادامه سوره می‌فرماید: «و ما ادراک مالحطمه» و تو چه می‌دانی «حطمه» چیست؟ «نارالله الموقده» حطمه عبارت از آتشی است که شعله‌ور می‌شود و انسان را متلاشی می‌کند. حطمه به معنای عذاب نابودکننده و متلاشی کننده است.

عذاب انسان از درون او شروع می‌شود

«الّتی تطّلع علی الأفئده» این عذاب از دل شروع می‌شود و به بیرون سرایت می‌کند و همه انسان را فرا می‌گیرد. «إنها علیهم مؤصده» این آتش انسان را پوشش می‌دهد و از اطراف فرا می‌‌گیرد. این عذاب خدا برای انسان‌های بدزبان، عیب‌جو و کسانی است که هم و غمشان جمع پول است.

«فی عمدٍ ممدّده» این آتش و عذاب به شکل ستون‌ها و عمارت‌های بلندبالا است که انسان را فرا می گیرد. لهذا سوره «همزه»، سوره‌ای اخلاقی است که درس خوش‌زبانی، ادب کلام، زهد و بی‌اعتنایی به مال دنیا می‌دهد. این درس را می‌دهد که به مال اعتماد نکن، چرا که مال تو را حفظ نمی‌کند و از عذاب خدا نجات نمی‌دهد.