مسجد حضرت آیت الله شفیعی اهواز

به مناسبت فرارسیدن 11 آذرماه (1373) سالروز تایید رسمی مرجعیت حضرت آیت الله العظمی خامنه ای توسط جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، به معرفی کتاب «الاعلمیه فی الحاکم الاسلامی و فی مرجع التقلید» اثر ارزشمند حضرت آیت الله شفیعی می پردازیم:

از مهم ترین مباحث فقهی در باب اجتهاد و تقلید موضوع اعلمیت در مرجع تقلید است. با توجه به وجود تفاوت در استدلال های فقها در این زمینه، مؤلف کتاب پس از بیان ادله موافقان و مخالفان اشتراط اعلمیت در مرجع تقلید و ذکر تفاسیر متعدد مطرح شده در معنی اعلم، این گونه نتیجه گیری نموده است که اعلمیت در مرجع تقلید شرط است و فقیه اعلم کسی است که بیش از سایر فقها احاطه و توانایی تطبیق قواعد فقهی و اصولی بر فروع و مسایل فقهی و استخراج فروع از کلیات و قواعد مذکور را داشته باشد. به این ترتیب می توان بر چنین فقیهی لفظ «افقه» را بکار برد.

در ادامه کتاب موضوع بسیار مهم اشتراط اعلمیت در ولی فقیه و حاکم جامعه ی اسلامی مورد بررسی قرار گرفته است. با توجه به اهمیت منصب حاکم اسلامی و لزوم اجتماع شرایط متعدد برای متصدی این منصب خطیر که یکی از آنها شرط فقاهت است و با استناد دقیق به ادله ی قرآنی و روایات معصومین (علیهم السلام) آنچه مورد استنباط مؤلف محقق قرار گرفته این است که اعلمیت به معنایی که در مورد مرجع تقلید بیان شد با اعلمیت مطرح شده در حاکم اسلامی متفاوت است.

ولی فقیه باید در مسایل و شئون گوناگون مربوط به اداره هر چه بهتر جامعه اسلامی در دنیای پیچیده امروز و زعامت مسلمین و حفظ حکومت اسلامی در مسیر مستقیم ترسیم شده در معارف اهل بیت (علیهم السلام) بیش از دیگران تخصص و تبحر کافی و شایستگی لازم را دارا باشد. بنابراین در صورت وجود صلاحیت های گسترده، حتی اگر ولی فقیه، دارای شرط اعلمیت به معنی افقه بودن نباشد اما وجود شرط اجتهاد و فقاهت در کنار سایر صلاحیت های دیگر برای او کافی است.

از نتایج مهم مباحث استدلالی این کتاب آن است که شرط لازم در حاکم اسلامی، اعلمیت به معنی وجود فقاهت در کنار تبحر و شایستگی لازم برای اداره جامعه اسلامی است. اما شرط لازم در مرجع تقلید افقه بودن است که معنای آن گفته شد. تفکیک بین این دو شرط و لزوم تخصیص واژه ی اعلم به حاکم اسلامی بسیاری از ابهامات موجود در بحث اعلمیت حاکم اسلامی را رفع می کند.

در این کتاب نفیس و ارزنده که مورد تحسین و تمجید مقام معظم رهبری نیز واقع شده، مطالب دیگری مربوط به مباحث اجتهاد و ولایت حاکم اسلامی و میزان نفوذ و ترجیح حکم ولی فقیه نسبت به فقهای دیگر در موارد تعارض مورد بررسی قرار گرفته است.

مراجعه به این کتاب و تأمل در آن نقاط مبهم و مورد اختلاف در بحث اعلمیت را با بیانی واضح و مستدل برطرف نموده و تفاوت معنی اعلمیت در حاکم اسلامی و مرجع تقلید را به صورت منقح و شفاف تبیین می کند. لزوم طرح استدلالی مباحث مربوط به حکومت اسلامی و ولایت فقیه و توجه به فقه حکومتی و سیاسی اسلام اهمیت تدوین چنین آثار تحقیقی و مستدل را هر چه بیشتر نشان می دهد.

کتاب «الاعلمیه فی الحاکم الاسلامی و فی مرجع التقلید» تألیف حضرت آیت الله سید علی شفیعی در سال 1379 توسط انتشارات خوزستان در 192 صفحه و شمارگان 1500 نسخه منتشر شده است.