مسجد حضرت آیت الله شفیعی اهواز

حضرت آیت‌الله سید علی شفیعی در شانزدهمین جلسه تفسیر که شب گذشته ۱۱ مردادماه تشکیل شد، در ادامه تفسیر سوره «الناس» گفت: این سوره، سوره پایانی و صدو چهاردهمین سوره قرآن است؛ ولی در ترتیب نزول این سوره، بیستمین سوره قرآن است.

در ظل سور ناس و فلق انسان به خدا پناه می‌برد

وی خاطرنشان کرد: این سوره و سوره فلق را با هم «معوذتین» می‌نامند؛ یعنی دو سوره‌ای که انسان به وسیله آنها و در ظل آنها به خدا پناه می‌برد؛ هر دو سوره استعاذه و پناه بردن به خداوند است.

حضرت آیت‌الله شفیعی در خصوص فلسفه سوره «الناس» اظهار کرد: طبق فرمایش علامه طباطبایی طبیعت انسان بر این است که هرگاه موجبات ترس و وحشتی برای او پیش آمد، به جایی پناهنده شود. اسلام این طبیعت انسانی را شکل می‌دهد و به او می‌آموزد به کجا پناهنده شود. طبیعت انسان در مواقع ترس و وحشتی چنین است که برای ایجاد امنیت دست خود را به جایی بزند و به جایی پناه ببرد. در این سوره خداوند به پیامبر(ص) می‌فرماید: به مردم یاد بده به کجا و به چه کسی باید پناه بیاورند. مبادا به سحر، ساحرین و شیاطین پناهنده شوند. باید به خدا پناهنده شوند. 

مؤلف کتاب بیان و تبیان در علوم قرآن ادامه داد: در این سوره، خداوند متعال را به سه اسم یاد کرده است؛ «رب»، «ملک» و «اله»: «قل أعوذ برب ‌الناس» «ملک الناس» و «اله الناس». سوره می‌فرماید انسان وقتی دچار ترس و وحشتی شد، باید به خدا پناه ببرد. در طبیعت بشری پناه بردن سه مرحله دارد؛ یک مرحله کسی که انسان را تربیت و مراقبت می‌کند، یکی کسی که انسان را مالک است و او را اداره می‌کند و کسی که خدای انسان و «اله» او است. خداوند دراین سوره می‌فرماید باید در هر سه مرحله به خدا پناه ببرید.

وی گفت: سوره می‌فرماید: ای پیامبر به مردم بگو «أعوذ برب‌ الناس»: به مربی و مدبر مردم پناه می‌برم. در مرحله بالاتر، اگر ترس و وحشتت بیشتر شد باز به خدا پناه ببر؛ خدایی که «ملک الناس» است؛ مدیر و کارساز مردم است. اگر ترس و وحشت تو از این نیز بیشتر شد، به «اله الناس» پناه ببر؛ در هر سه مرحله پناهندگی به خدای متعال است. درباره اینکه از چه چیزی باید به خدا پناه برد در جلسات آینده مطالبی گفته می‌شود.

این عالم دینی افزود: نکته گفتنی دیگر در اینجا، این است که کلمه «الناس» چند بار در این سوره تکرار شده است. تکرار مخل به فصاحت و بلاغت، وارد قرآن نمی‌شود، اما اگر تکرار لازم بود(مثل اینکه چند بار نصایح خود را برای تأکید و بیان اهمیت تکرار کنیم)، اشکالی ندارد؛ بلکه حُسن و زیبایی هم دارد. 

حضرت آیت‌الله شفیعی گفت: کلمه «ناس» یعنی مجموع مردم؛ سیاسیون که بسیار دم از مردم می‌زنند، باید مردم‌داری را از قرآن یاد بگیرند. تأکید قرآن روی مجموعه مردم است. الناس کلمه جمعی است که مفرد ندارد. در قرآن هرگاه خداوند بخواهد چیزی را در ارتباط با مردم بیان کند؛ با «یا ایهاالناس» آنها را خطاب می‌کند و اگر بخواهد چیزی را به جمع ایمانی و اسلامی بگوید از «یا ایهاالذین آمنوا» استفاده می‌کند. 

در سوره «الناس» دستورات تربیتی به امر خدا به انسان ارائه می‌شود

این محقق با بیان اینکه سوره «الناس» اولین سوره‌ای است که در آن دستورات تربیتی به امر خدا به انسان ارائه می‌شود، ادامه داد: تعلیم و تربیت در اینجا معنای پناه شدن به خدا است که رب الارباب و ملک الناس و اله الناس است. قرآن با این کلمات عقاید مشرکین را ابطال می‌کند. این سوره تأکید می‌کند باید به خداوند باید پناه برد و از او استعانت جست.

مؤلف کتاب بیان و تبیان در علوم قرآن خاطرنشان کرد: پس مرجع پناه بردن و پناه جستن برای همه کس در همه حالات، فقط و فقط خداوند متعال است. ربوبیت، مالکیت و الوهیت از آن اوست. اگر هم در این میان پیامبر(ص)، ائمه اطهار(علیهم السلام) و قرآن را شفیع قرار می‌دهیم، تنها برای شفاعت است وگرنه اصالت از آن خداست؛ این یک درس تعلیمی است که در این سوره ارائه می‌شود.