مسجد حضرت آیت الله شفیعی اهواز

حجت‌الاسلام سید محمد مهدی شفیعی متولد 1370 از شاعران متعهد شهر اهواز است. وی چند سالی هست که در در دیدار رمضانی رهبر انقلاب با شعرا حضور دارد و در دیدار امسال موفق شد یکی از اشعار بسیار زیبایش را در محضر رهبر معظم انقلاب بخواند. خبرنگار روضه‌نیوز در گفت و گویی صمیمی با وی از فضای جلسه شعرخوانی در حضور رهبر انقلاب سوالاتی پرسید.

هنرمندان انقلابی، دین شان را به انقلاب ادا کنند حال و هوای جلسات شعرخوانی خدمت مقام معظم رهبری چگونه است؟

اول سلام می‌کنم خدمت شما و خیلی خوش‌حالم که در جمع اهالی روضه‌نیوز هستم.

من قبلاً درباره فضای جلسات شعرخوانی خدمت حضرت آقا صحبت‌هایی داشته‌ام؛ حالا هم مختصراً قسمتی از حال و هوای جلسه را خدمتتان عرض می‌کنم. جلسه دیدار با شعرا واقعا نسبت به دیدارهای مرسوم متفاوت است. معمولا ما آقا را با یک چهره سیاسی-مذهبی می‌شناسیم. به عقیده من ایشان یک رهبر درجه یک مذهبی و سیاسی در جهان هستند. ما عمدتا با همین نگاه با ایشان مواجه می‌شویم که این دیدگاه اقضائاتی دارد. طبیعتا این دیدگاه نسبت به مقام معظم رهبری در دیدارهای مرسوم ایشان مثل دیدار با مسئولان نظام، هیئت دولت، نمایندگان مجلس و ... یک جو رسمی و تشریفاتی ایجاد می‌کند. اما دیدار با شعرا اصلا چنین جوی حاکم نیست. فضای این دیدار بسیار صمیمی است. و واقعا با سایر دیدارهای رهبری متفاوت است.

از طرفی علاقه و شوق و تخصص رهبر انقلاب در زمینه شعر و ادبیات و از طرف دیگر تواضع و ارتباط گرم صمیمی ایشان با شعرا، باعث می‌شود فضای این جلسه بسیار دوست داشتنی و دلپذیر باشد. علاقه وافر آقا نسبت به شعر و ادبیات هم مسئله جدیدی نیست! ایشان از همان دوران جوانی با شعرای بسیاری مراودت و ارتباط داشته‌اند.

در واقع از مجموع این جهات مختلفی که از حضرت آقا دیده‌ایم می‌توان به جامعیت ایشان که واقعا کم نظیر و بلکه بی‌نظیر است پی برد.

آقا، با حضار در این جلسه گفت و گو و بعضا شوخی می‌کنند! که شما بخشی از این گفت و گوها را از صدا و سیما و رسانه‌ها می‌بینید و یا می‌شنوید ولی بخشی از آن هم اصلا رسانه‌ای نمی‌شود.

در مجموع فضای جلسه بسیار دوست داشتی و نسبت به سایر دیدارهای ایشان متفاوت است.

رهبر انقلاب ظاهرا حضرتعالی رو به خاطر شعر زیبایی که خواندید تحسین کردند، چه احساسی داشتید؟

اولا من خدا را شاکرم که این فرصت نصیبم شد تا خدمت حضرت آقا شعر بخوانم. این برای من مایه‌ی خرسندی است. اگر یک عمر خدا را به خاطر کسب این توفیق شکر کنم باز هم کم است!

راجع به حال و هوای شعرخوانی و عنایت حضرت آقا به شعر بنده باید بگویم، من قبل از اینکه شعرخوانی را آغاز کنم، حال عجیبی داشتم. از یک طرف شور و شوق این را داشتم که توجه نائب امام زمان ولو در حد یک لحظه به من جلب می‌شود. و از طرف دیگر همین بزرگی و عظمت مخاطب، استرس عجیبی به هر شخصی وارد می‌کند. بهتر بگویم؛ احساس هر شخصی در آن لحظات، تلفیقی از حس اضطراب و شور و شعف است. هم از اینکه این چنین سعادتی نصیبم شده خوش حال بودم و هم استرس عجیبی داشتم.

اما این احساس تا قبل از شعرخوانی بود. من قبل از اینکه شعرم را بخوانم دائما ذکر می‌گفتم و از خدا می‌خواستم که این زبان قاصر مرا یاری کند تا هرچه بهتر بتوانم شعرم را خدمت آقا ارائه بدهم.

اما وقتی که اولین بیت از شعرم را خواندم، نگاه محبت آمیز حضرت آقا و تحسین‌ها و آفرین گفتن‌های ایشان به من آرامش و امید می‌داد. و همین آرامش کمک کرد که با آرامش بیشتری شعرم را ادامه دهم.

ما حضرت آقا را محبوب خود می دانیم. وقتی ایشان با نگاه محبت آمیز به ما می‌نگرد و تحسین می‌کند بسیار لذت بخش است. در آن لحظات حال محبی را داشتم که برای لحظاتی توجه محبوبش را به خود جلب کرده است. من واقعا بیشتر از این نمی‌توانم احساساتم را توصیف کنم.

حضرت آقا هم توجه خاصی نسبت به شما داشته‌اند و این مطلب در جلسه محسوس بود؟

غیر از همین عنایتی که حضرت آقا در هنگام شعر خواندن نسبت به من داشتند و مرا تحسین می‌کردند، دو مطلب دیگر هم هست.

یکی اینکه آقای قزوه که مجری جلسه بود، مرا خدمت آقا اینگونه معرفی کرد: «سیدمحمدمهدی شفیعی، از خانواده اهل علم و فقاهت». هنوز حرف آقای قزوه تمام نشده بود که آقا سرشان را به نشانه تایید تکان دادند و فرمودند: «بله، نوه حاج آقای شفیعی از اهواز هستند»...

برای من بسیار خوش حال کننده بود که حضرت آقا بنده را می‌شناسند و در یاد دارند. قبلا هم چند بار در همین دیدار شاعران و یک بار هم برای معمم شدن خدمت ایشان رسیده بودم اما فکر نمیکردم به یاد داشته باشند. آن لحظه واقعاً خوش‌حال شدم.

اما مورد دوم زمانی بود که شعرخوانی‌ها تمام شده بود. بعد از من مابقی عزیزان هم اشعار خودشان را خواندند و نوبت به سخنرانی ره‌‌بر انقلاب رسید. آقا در جایی از صحبتشان توصیه به ترویج اشعار خوب با موضوعات روز کردند. ایشان گفتند اشعاری که درباره شهدا غواص و شهدای مدافع حرم و از این قبیل سروده شده و قوی و بسیار زیبا هستند باید رواج یابند. در همین لحظه ناگهان آقا به من اشاره کردند و گفتند «مثل همین شعری که آقا[ی‌شفیعی] خواندند»... آقا به بنده لطف کردند و شعرم را به عنوان شاهد مثالی برا حرف خودشان آوردند.

البته قبل از نماز و شروع دیدار هم که خدمتشان رسیدم به بنده محبت کردند، چون فرصت کم بود یکی از محافظان مانع شد تا خدمتشان برسم اما آقا به ایشان گفتند: بگذارید بیایند. و وقتی خدمتشان رسیدم فرمودند: پس بحمدالله باز هم شعر گفتید و تشریف آوردید.

من واقعا از این پیشامدها خوش حال بودم. هم از اینکه آقا شعر مرا تحسین کردند، هم اینکه مرا می‌شناختند و هم اینکه شاهد مثال فرمایشات خودشان را شعر بنده قرار دادند. تمام این‌ها فقط و فقط از لطف خداست که شامل حالم شده است.

شما اشعار زیادی سروده‌اید که واقعاً زیبا هستند، اما چرا از بین همه آن‌ها، شعر مدافعان حرم را برای خواندن در محضر رهبر انقلاب انتخاب کردید؟

مسئله دفاع از حرم، برای ما یک مسئله مهم اعتقادی است. شعر گفتن در این باره در واقع ادای دینی است به شهدایی که هر روز پیکرهای مطهرشان رنگ و بوی تازه‌ای به این کشور می‌بخشد و یاد سیدالشهدا را زنده می‌کند.

اما درباره انتخاب این شعر باید گویم جلسه شعرا با رهبر انقلاب، روال خاصی دارد. ابتدا از شعرا و جشنواره‌های شعری و ادبی درخواست می‌شود که اشعاری را برای ارائه در جلسه دیدار با رهبری به حوزه هنری بفرستند. آنجا در بین اشعار ارسال شده، داوری، و بهترین اشعار انتخاب می‌شوند. شعرا هم همان شعرهایی را می خوانند که در حوزه هنری تایید شده‌اند. برای بنده هم همین شعر را مشخص کردند تا در محضر آقا بخوانم.

بنده به طور مستقیم در انتخاب این شعر دخیل نبودم و تمامش لطف خدا بود که شعری انتخاب شود که مورد رضایت مقام معظم رهبری قرار بگیرد. همچنین امیدوارم که این شعر ادای دینی به ساحت مقدس شهدا مدافع حرم باشد.

وظیفه شعرای آیینی و انقلابی در زمینه صدور انقلاب اسلامی را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

ما برای صدور انقلاب با روحیات و سلایق مختلفی در بین انسان‌ها سر و کار داریم و هر کدام مقتضیات خاص خود را دارند. همچنین با شیوه‌های مختلفی می‌توان این وظیفه را انجام داد. یکی از این شیوه‌ها هنر است.

اولاً  فراگیرترین و تاثیرگذارترین شیوه هنر است؛ چون هنر با فطرت انسان‌ها سر و کار دارد. به همین دلیل بسار تاثیرگذار است. و ثانیاً هنر یک زبان بین‌المللی است. هنر مختص به یک کشور خاص نیست چون با فطرت تمام انسان‌ها سازگار است.

به همین دلایلی که ذکر شد هنر، بهترین راه انتقال گفتمان ناب انقلاب اسلامی به سایر کشورهاست. حضرت آقا بارها اشاره کرده‌اند که هنرمندان، می توانند مطالب من را حتی بهتر از خود من انتقال ‌دهند. آیا این بدان معنی است که اشراف هنرمندان به موضوعات بیشتر از اشراف رهبری است؟ خیر، قطعاً اینطور نیست. در واقع دلیل تاکید آقا این است که زبان هنری یک زبان عام است که افراد بیشتری را دربرمی‌گیرد.

بنابراین برای انتقال محتوا باید از شیوه هایی استفاده کرد که اولاً تاثیرگذای بیشتری داشته باشند و ثانیاً مخاطب بیشتری را در بر بگیرد. این دو ویژگی در هنر و خاصتاً در شعر وجود دارد. فلذا وظیفه شاعران در صدور انقلاب بیش از پیش سنگین می شود.

رسالت آن ها هم همین است که سطح شعر را بالا ببرند و به مسائل روز بپردازند. رهبری همیشه تاکید دارند که شاعر انقلاب، شاعری «موضع‌مند» است و درباره مسائل مختلف موضع خودش را بیان می‌کند. شاعر نباید سکوت کند و درباره مسائل جهانی بی تفاوت باشد. بلکه باید با موضع‌گیری خوب و به‌جا نقش خودش را در صدور انقلاب اسلامی ایفا کند.

اشعار هیئات انقلابی باید چه ویژگی‌هایی داشته باشند؟

برای پاسخ به این سوال از دریچه سوال قبلی وارد می‌شوم. ما در هیئات با اشخاص خاصی روبه رو هستیم. چون مخاطب ما قاعدتاً بخاطر عشق به اهل‌بیت و کسب معارف به هیئت می‌آید.

بنظر من هیئت مکانی است که وظیفه دارد معارف اهل بیت را در درجات و سطوح بالا به مخاطب ارائه دهد. یکی از معیارهایی که هیئات با آن سنجیده می‌شوند، اشعاری است که مداح هیئت می‌خواند.

متاسفانه در برخی هیئات، مداح اشعاری را انتخاب می‌کند که اصلا عمیق نیستند و هیچ اصالتی ندارند. همین امر باعث می‌شود هیئتی که وظیفه دارد معارف را در سطوح اعلا ارائه دهد، به معارف حداقلی اکتفا کند.

مداحان در انتخاب شعر، یک سمت قضیه‌اند. ولی در طرف دیگر، شاعران هستند. شاعران باید دعوت مداحان را برای سرودن اشعار عمیق و اصیل اجابت کنند. و سعی کنند با شعر خوب، علاوه بر ترویج محبت اهل بیت، یک محبت جریان‌دار را پای‌ریزی کنند. یعنی محبتی که صرفا به ابراز احساسات قلبی بسنده نکند بلکه باید محبتی را در ظرف شعر ریخت که انسان‌ها در عرصه‌های فردی و اجتماعی به حرکت در بیاورد.

بنابراین هم شاعران باید اشعار خوبی تولید کنند و هم مداحان اشعار خوب را انتخاب کنند تا گفتمان انقلاب اسلامی هم به مخاطبان داخلی -که نسل‌های جدید انقلاب هستند- و هم مخاطبان خارجی منتقل شود.

بنظر شما مهمترین مطالبه رهبر انقلاب از شاعران انقلابی چیست؟

حضرت آقا پیوسته به دو نکته تاکید دارند و مکرراً این دو موضوع را گفته‌اند. یکی اینکه ساختار شعر شاعران انقلابی باید ساختاری مستحکم و خلل‌ناپذیر باشد تا مخاطب با یک شعر قوی و استخوان دار مواجه باشد. بنابراین اولی مطالبه تقویت بنیان‌های شعریِ شعرای انقلابی است.

دومین مطالبه رهبری، موضع‌دار بودن و جهت‌دار بودن شعرای انقلابی است. البته آقا بارها تاکید کرده‌اند که موضع‌گیری یک شاعر به این معنی نیست که تک‌تک اشعارش سیاسی باشد. بلکه موضع‌مند بودن بدین معناست که ممکن است شاعری اشعار طنز یا حتی عاشقانه بسراید ولی در جایی از شعرش، معرفتی از معارف انقلابی و اسلامی را به مخاطب ارائه دهد. این یعنی موضع‌مند بودن شاعر انقلابی.

این مسئله دوم خیلی مهم است. حضرت آقا همیشه تاکید دارند که شعرا نباید نسبت به ظلم بی‌تفاوت باشند؛ و لازم است نسبت به اتفاقاتی مانند مسایل یمن و فلسطین و سوریه و... موضع صحیح اتخاذ کنند.

بنظر شما حلقه مفقوده شعر انقلاب چیست و جای خالی چه چیزی در هنر آیینی احساس می‌شود؟

چیزی که لازم است شعرای انقلابی به آن بپردازند، مطالعه بر روی معارف انقلاب اسلامی است. معارف انقلاب اسلامی همان معارفی است که برخواسته از معارف اسلام ناب محمدی است و شامل هر «مسئله دینی» بعلاوه «مسائل انقلاب» با محوریت فرمایشات امام خمینی(ره) و امام خامنه‌ای می‌شود. به هر حال نیاز است سطح معرفتی شاعر بالا برود تا بتواند شعری را ارائه بدهد که امروز انقلاب اسلامی به آن نیاز دارد.

مرحوم علامه جعفری در بحث فلسفه هنر می‌فرماید که هنرمندان گاهی «هنرمند پیرو» هستند و گاهی «پیشرو». هنرمند پیرو، هنرمندی است که خودش را با مطالبات جامعه وفق می‌دهد و جامعه به هر سمتی رفت، او هم به همان سمت و سو کشیده می‌شود. این نوع از هنرمندان هنرمند مطلوب نیستند بلکه هنرمند مطلوب ما «هنرمند پیشرو» ست.

به ین معنا که هنرمند انقلابی باید با مشاهده «مشکلات» و «نقاط قوت» جامعه، پیشگام جریانی باشدکه جامعه را به سمت پررنگ کردن نقاط قوت و از بین بردن نقاط ضعف سوق دهد. این نوع هنر نه تنها با انحرافات جامعه همراه نمی‌شود بلکه جامعه را با خودش همراه می‌کند.

لازمه رسیدن به این هدف یعنی تبدیل شدن هنرمندان انقلابی به «هنرمندان پیشرو» بالا رفتن سطح معارف شاعران نسبت به اسلام و انقلاب است.

گاهی دیده می‌شود که برخی از شاعران جوان که البته دغدغه‌مند هم هستند، با وجود اینکه مخاطبان زیادی بدست آورده‌اند، متاسفانه حرف تازه‌ای برای مخاطبان‌شان ندارند. به این دلیل که سطح معرفتی خودشان را نسبت به اسلام و انقلاب بالا نبرده‌اند.

در مجموع بنظر من یکی از مهمترین خلاءهای موجود در بین برخی از اشعار انقلاب، ضعف در سطح معارف بعضی شاعران انقلابی است. چه به لحاظ وسعت محتوا و چه به لحاظ عمق معارف. و لازم است که شاعران انقلابی این نقطه ضعف را بر طرف کنند تا بتوانند جامعه را به سمت پررنگ کردن نقاط مثبت سوق دهند.

جامعه شاعران انقلابی تا چه حد خواسته‌های مقام معظم رهبری را محقق کرده‌اند؟

جواب به این سوال دو جنبه دارد. اول اینکه باید پذیرفت که شعر انقلاب پیشرفت زیادی کرده است. هم از نظر کمی و تعداد شعر و شاعران انقلابی که واقعا افزایش چشمگیری داشته است؛ و هم از نظر کیفی که باید گفت شعر انقلاب از این منظر رشد چشمگیری داشته است. حضرت آقا هم بخاطر همین رشد کمی و کیفی، مرتباً رضایت خود را اعلام کرده‌اند. ایشان همین امسال هم به این موضوع تاکید کردند و فرمودند «شعر ما در حال حاضر، از شعر ده سال قبل قطعا جلوتر است»

این نشان می‌دهد که بخشی از مطالبات رهبری توسط جامعه شعری کشور محقق شده است.

اما تا رسیدن به نقطه آرمانی هنوز فاصله زیاد است. بنابراین جنبه دوم پاسخ به این سوال اینطور است که اگرچه شعر انقلاب مراحلی را به خوبی طی کرده و پیشرفت داشته است، اما نباید این حرکت روبه جلو، متوقف شود. شعر انقلاب باید شتاب بیشتری بگیرد.

امروز ملل مظلوم برای شنیدن معارف انقلاب اسلامی تشنه هستند و علاقه خاصی به حضرت امام خمینی(ره) و حضرت آقا دارند. این موضوع وظیفه شاعران انقلابی را بیش از پیش سنگین می‌کند. بنابراین لازم است پیشرفت شعر انقلاب سرعت بیشتری بگیرد.

سرود تا حماسه اربعین را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

سرود حماسه اربعین حاصل تلاش‌های دوستان ما در موسسه عصر ظهور است و بنده به همراه سید علیرضا شفیعی (پسر عمو من) توفیق داشتیم که این شعر را تقدیم کنیم.

این مردم و اهل فن هستند که باید این سرود را ارزیابی کنند. ولی در مجموع با اینکه این سرود در سال گذشته زمان زیادی برای توزیع نداشت، اما جای خودش را به خوبی در بین مردم پیدا کرد و استقبال خوبی از آن شد. و از بازخوردهایی که به ما می‌رسید چنین برداشت کردیم که مخاطبان، از این کار راضی هستند.

به هر حال سرود «تا حماسه اربعین» شروع خوبی بود و امیدواریم این قبیل کارها با قدرت بیشتری ادامه پیدا کنند.

در پایان اگر حرف نگفته‌ای هست، بفرمایید.

خیلی از لطف شما متشکرم و دعا می‌کنم که ان‌شاالله خداوند در عرصه فرهنگ و هنر به بچه‌های حزب‌اللهی کمک کند. تا هرچه زودتر هنر، که سنگر فتح نشده انقلاب است، بدست بچه‌های انقلابی و عنایات الهی ان‌شاالله فتح بشود.