مسجد حضرت آیت الله شفیعی اهواز

مقاله علمی مقام معظم رهبری، حضرت آیت الله العظمی خامنه‌ای درباره علم رجال در قالب مقاله‌ای دائرة‌المعارفی در مجلد نوزدهم دانشنامه جهان اسلام منتشر شد.

این مقاله که به معرفی کتاب «رجال کَشّی» می‌پردازد، شرح یکی از مدخل‌های اصلی حرف «ر» نوزدهمین مجلد دانشنامه جهان اسلام  است که در کنار مقالات علم رجال و شاخه‌های آن، رجال طوسی، و رجال نجاشی اطلاعات و تحلیل‌های جامعی درباره بخش مهمی از علوم حدیث را در اختیار محققان قرار می‌دهد.

به‌نوشته دانشنامه جهان اسلام، علم رجال عنوانی برای یکی از شاخه‌های علوم حدیث ناظر به بررسی احوال و اوصاف راویان حدیث و بیان اصول و قواعد آن است. این نوشته می‌افزاید: دانشمندان مسلمان و به‌ویژه ناقدان حدیث، از آغاز تدوین علوم اسلامی همواره به بررسی احوال راویان مذکور در سلسله‌ اسناد احادیث پیامبر اکرم و ائمه ـ علیهم‌السلام ـ اهتمام داشته و از آن به‌مثابه دانشی کمکی برای علم‌الحدیث و مآلاً فقه بهره برده‌اند.

در سرآغاز مقاله رجال‌کشی آمده است: «رجال کَشّی، نام یکی از کهن‌ترین کتب رجالی شیعه است که امروزه فقط گزیده آن با عنوان اختیار معرفة‌الرجال در اختیار است. مؤلف این کتاب ابوعمرو محمدبن عمربن عبدالعزیز کشی و سامان‌دهنده گزیده آن شیخ‌طوسی است. موضوع کتاب، تاریخ رجال حدیث و ذکر طبقات آنهاست و روش آن، باتوجه به گزیده موجود، درج روایاتی است که در مدح یا قدح رجال حدیث و اصحاب امامان وارد شده، بی‌آنکه در همه موارد، نظری درباره آن روایت ابراز شود.»

در این مقاله که بازتألیف مقاله پژوهشی «چهار کتاب اصلی علم رجال» تألیف حضرت آیة الله خامنه­ ای است و در سال 1351 در یادنامه علامه‌ امینی منتشر شده، زوایای مختلف کتاب رجال کشی به‌عنوان یکی از آثار علمی کهن شیعی مورد بررسی قرار گرفته‌است.

سطرهای آغازین مقاله به معرفی اجمالی اثر، بیان نام کامل و دقیق کتاب و مؤلف آن اختصاص یافته و گزارشی از موضوع کتاب به آن افزوده شده‌است.

در ادامه، گونه‌شناسی روایاتی که کشی در شرح‌حال راویان نقل کرده، مورد بحث قرار گرفته و به شرح اقدامات دانشمندانی همچون شیخ‌طوسی و نجاشی که متن کتاب را در اختیار داشته و از محتوای آن بهره علمی برده‌اند، پرداخته شده‌است.

گزارش و تحلیل روش شیخ‌طوسی در استفاده از مطالب کتاب و فرایند گزینش و نامگذاری اثری مبتنی بر آن با عنوان اختیارالرجال و بحث درباره صحت انتساب آن به شیخ‌طوسی از دیگر موضوعاتی است که در این مقاله به تفصیل از آن سخن به­میان آمده‌است.

بخش‌های پایانی مقاله به بیان آرا بزرگانی از علمای شیعه درباره کتاب رجال کشی و متن و نسخه‌های موجود از آن اختصاص یافته و به مرور کارهای علمی چندی که بر محور این کتاب یا کتب برگزیده و پیراسته مأخوذ از آن، انجام یافته اشاره شده‌است.

بنیاد دایرة‌المعارف اسلامی که متولی فراهم‌آوری و انتشار دانشنامه جهان اسلام است، با اقدام و پیشگامی مقام معظم رهبری در دوران ریاست جمهوری و دعوت ایشان از شماری از استادان دنشگاه و حوزه در سال 1362 تأسیس شد و ریاست عالیه آن با همچنان با معظم‌له است.

مجلد نوزدهم دانشنامه جهان اسلام حاوی بخش پایانی مدخل‌های حرف «ذ» و بخشی از مدخلهای حرف «ر» به تازگی منتشر شده و مقالة علمی مقام معظم رهبری با عنوان «رجال کشّی» در صفحه 556 آن به طبع رسیده‌است.

این مجلد که به کوشش جمع کثیری از اعضای علمی بنیاد و با مشارکت استادان و پژوهشگران کشورمان و برخی استادان کشورهای دیگر فراهم آمده و تا 60 مجلد تکمیل می‌شود از 16 اردیبهشت‌ماه در بیست‌وهشتمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران در دسترس علاقه‌مندان قرار خواهد گرفت.

مرجع: خبرگزاری مهر