مسجد حضرت آیت الله شفیعی اهواز

حضرت  آیت‌الله سیدعلی شفیعی در دومین جلسه تفسیر قرآن که شامگاه گذشته ۲۰ تیرماه در مسجد آیت الله شفیعی اهواز برگزار شد، در ادامه تفسیر سوره فاتحه‌الکتاب به بیان روایاتی در بیان عظمت سوره حمد پرداخت و گفت: درباره این سوره ۱۱۴ روایت از پیامبر(ص) و ائمه اطهار(علیهم السلام) وارد شده است که این موضوع دلیل بر اهمیت این سوره است. این سوره را از آن جهت ام‌الکتاب نامیده‌اند که همه معارف قرآن در آن گنجانیده شده است.

وی با بیان اینکه فهم سوره فاتحه‌الکتاب متضمن تمام معانی قرآن خواهد بود، افزود: از اینجا اهمیت نماز شروع می‌شود که خداوند متعال برای هر نماز دو بار قرائت این سوره را واجب کرده است. پیامبر خدا(ص) می‌فرماید: «هر مسلمانی که یکبار سوره فاتحه‌الکتاب را بخواند مانند آن است که دوسوم قرآن را خوانده باشد و خداوند برای قرائت کننده این سوره چنان ثواب قرار داده است که گویا به همه زنان و مردان مؤمن صدقه داده باشد.»

حضرت آیت‌الله شفیعی ادامه داد: روایت دیگری از امام صادق(علیه السلام) نقل شده است که می‌فرماید:«شیطان ۴ بار ناله کرده است؛ یک‌بار زمانی که مورد لعنت خدا قرار گرفت، (زمانی که فهمید برای همیشه از رحمت خدا دور شده است)، دوم روزی که از بهشت رانده شد، سوم روزی که پیامبر خدا(ص) به رسالت مبعوث شد، آنجا نیز شیطان ناله و ضجه کرد و بار چهارم روزی که خداوند سوره فاتحه‌الکتاب را نازل کرد.

این عالم دینی‌ به بیان روایت دیگری در اهمیت این سوره پرداخت و گفت: روایتی دیگر می‌فرماید: «اگر سوره حمد را بر مرده‌ای بخوانید و مرده زنده شود، تعجب نکنید. این موضوع جدای از اینکه در روایات آمده است، تجربه نیز شده است. آیت الله حسن‌زاده آملی در برخی نوشته‌‌های خود این موضوع را ذکر کرده است.»

وی پیرامون معانی  این سوره خاطرنشان کرد: فخر رازی که از مفسران بزرگ قرآن است و صاحب تفسیر ۳۲ جلدی مفاتیح‌الغیب است، می‌گوید: خلاصه و مقصود قرآن ۴ چیز است؛ یکی الهیات، یکی معادیات(آنچه مربوط به معاد است)، یکی نبوت(آنچه مربوط به پیامبری است) و یکی قدریات(قضا و قدر الهی). ایشان می‌گوید: آیه اول و دوم سوره حمد(الحمدلله رب العالمین، الرحمن الرحیم) ، مربوط به الهیات است و مسأله معادیات در آیه (مالک یوم‌الدین) بیان شده است و مسأله نبوت و قدریات و قضا و قدر الهی از آیه (إیاک نعبد و إیاک نستعین) شروع می‌شود و تا (ولا الضالین) ادامه می‌یابد. لذا تمام مقاصد چهارگانه قرآن در سوره حمد گنجانیده شده است.

مؤلف کتاب بیان و تبیان در علوم قرآن ادامه داد: یکی از نام‌های سوره حمد «سبع‌المثانی» است؛ چون اجماع مسلمانان بر این است که این سوره ۷ آیه است و همچنین این سوره دو بار در نماز خوانده می‌شود و تنها همین سوره است که دو بار نازل شده است.

حضرت آیت‌الله شفیعی در ادامه درباره معنی تقسیم سوره‌های قرآن به مکی و مدنی گفت: مقصود از تقسیم سوره‌های قرآن به مکی و مدنی این است که هر قسمتی از قرآن که قبل از هجرت پیامبر(ص) به مدینه نازل شده باشد، مکی است و سوره‌های مدنی نیز از زمان هجرت پیامبر(ص) به بعد نازل شده‌اند ولو اینکه در مدینه نازل نشده باشند؛ همه سوره‌ها یا مکیه هستند یا مدنیه بجز سوره حمد. اولین سوره قرآن فاتحه‌الکتاب است ولی در ترتیب نزول سوره پنجم است.

وی‌ خاطرنشان کرد: در روایات داریم «لاصلاة الا بفاتحة الکتاب» و با ملاحظه اینکه پیامبر(ص) پس از نبوت مأمور به نماز شده بود، بنابراین سوره حمد، از سوره‌هایی است که هم مکیه است و هم از سوره‌های قدیمی نازل شده بر پیامبر(ص) است. ابن عباس نیز در روایتی گفته است که من سوره حمد را نزد پیامبر(ص) در مکه نوشتم. اینها نکاتی است که در مقدمه تفسیر سوره حمد لازم است گفته شوند.

یادآور می‌شود؛ سومین دوره تفسیر قرآن کریم آیت‌الله شفیعی از ۱۹ تیرماه در مسجد آیت‌الله شفیعی‌ آغاز شد.